Begynneropplæring i lesing for lulesamiske elever

Abstract

Dán guoradallamin lav tjalmostam álggolåhkåmåhpadimev julevsáme oahppijda. Dá li oahppe gudi oahppi låhkåt sihke julevsámegiellaj ja dárogiellaj, ja gudi oadtju åhpadusáv julevsámegiellaj vuostasjgiellan skåvlån. Muv tjuolmma ja guoradallamgatjálvis le:

Majt dættodi gålmmå åhpadiddje vuostasj låhkåmåhpadusán oahppijda gudi oahppi låhkåt julevsámegiellaj, ja makkir hásstalusájt åtsådalli?

Masi viertti åhpadiddje sierraláhkáj vieldedit åhpadimen gå oahppe oahppi låhkåt sihke julevsámegiellaj ja dárogiellaj?

Tjuolmma le tjoavdedum kvalitatijvalasj dutkama baktu, ja lav tjadádam ságájdahttemijt ja lav læhkám åhpadiddje siegen åhpadahttemin. Mån lav ságájdahttám gålmmå åhpadiddjijt, ja gæhttjam gåktu sámegielåhpadibme le avta åhpadiddje klásan mánájdásen. Empirija ságájdahttemijs ja váksjomis le vuodon dán guoradallamin, aktan guoskavasj girjálasjvuodajn.

Båhtusa vuosedi åhpadiddje dættodi bokstávaoahppamav ja báhkoboanndudagáv låhkåmåhpadusán, ja ájnas le aj hiebadit åhpadimev juohkka oahppáj. Julevsámegiella åvddån boahtá gå åhpadiddje vielet oahppe guovte gielajda oahppi låhkåt ja gåktu dat vájkkut låhkåmåhpadusáv. Sámegielåhpadusá hásstalusá li tjanádum oahpponævvovádnásij ja dárogiellaadnuj oahppi gaskan.

Dát guoradallam gæhttjal bajedit oassálasste åtsådallamijt ja vuojnojt låhkåmåhpadusá birra, ja sávav buorren boahtá máhtudahkaj gåktu julevsáme låhkåmåhpadus le gå oahppe sæmmi båttån galggi dárogiellaj oahppat låhkåt.

I denne studien har jeg rettet søkelyset på begynneropplæringen i lesing for lulesamiske elever. Dette er elever som lærer å lese på både lulesamisk og norsk, og som får opplæring i lulesamisk som førstespråk i skolen. Problemstillingen og forskningsspørsmålet er:

Hva vektlegger tre lærere i den første leseopplæringen for elever som skal lære å lese på lulesamisk og hvilke utfordringer møter de?

Hva må lærerne ta spesielt hensyn til i undervisningen når elevene lærer å lese på både lulesamisk og norsk samtidig?

Problemstillingen og forskningsspørsmålet er belyst ved en kvalitativ metodisk tilnærming, ved gjennomføring av intervju og observasjoner. Jeg har intervjuet tre lærere, og observert samiskundervisningen i en klasse til en lærer på barnetrinnet. Undersøkelsen bygger på empiri fra intervjuene og observasjonene, samt relevant litteratur.

Resultatene viser at lærerne vektlegger bokstavinnlæringen og ordforrådet i leseopplæringen, og fokuserer på å tilpasse undervisningen til hver enkelt elev. Lulesamisk språk kommer også i fokus ved at lærerne må ta hensyn til at elevene lærer å lese på to språk, og at dette påvirker elevenes leseopplæring. Utfordringer med samiskundervisningen er knyttet til mangel på læremateriale og det norske språkets dominerende stilling blant elevene.

Denne studien forsøker å løfte frem deltakernes erfaringer og synspunkter om leseopplæringen, og jeg håper det vil være et bidrag til kunnskapen om hvordan lulesamisk leseopplæring foregår når elevene samtidig skal lære å lese på norsk.